با فشار آمریکا، پاناما پرچم خود را از ۱۳۶کشتی ایرانی پس گرفت

با فشار آمریکا، پاناما پرچم خود را از ۱۳۶کشتی ایرانی پس گرفت

پاناما ثبت کشتی‌های ایران با پرچم مصلحتی خود را متوقف کرد؛ اقدامی که زیر فشار آمریکا به این کشور کوچک اما غول تجارت و حمل و نقل دریایی تحمیل شده است و می‌تواند دورزدن تحریم برای نفتکش‌های ایرانی را دشوارتر از گذشته کند. مقامات دریانوردی پاناما که بزرگ‌ترین نهاد ثبت کشتی‌های جهان به شمار می‌رود، پرچم خود را از ۱۳۶ کشتی مرتبط با شرکت نفت دولتی ایران در چهار سال گذشته پس گرفته است. این تصمیم، به خاطر افشاگری سازمان «اتحاد علیه ایران هسته‌ای» درباره استفاده ایران از امکانات ثبت نفتکش در پاناما برای دور زدن تحریم‌ها بوده است. این سازمان غیردولتی که البته نفوذ زیادی دارد، در وب‌سایت خود اعلام کرده که فهرست ۱۴۰ نفتکش را که در رابطه با حمل نفت ایران و دورزدن تحریم‌ها فعالیت می‌کردند، به اداره دریانوردی پاناما تحویل داده است.

واشنگتن‌پست هم نوشته است که جب بوش، فرماندار سابق فلوریدا، از واشنگتن خواست پاناما را تحت فشار قرار دهد تا از کمک به ایران برای دورزدن تحریم‌ها دست بردارد. بوش یکی از اعضای اتحاد علیه ایران هسته‌ای است. اداره دریانوردی پاناما (AMP) در واکنش به این درخواست در بیانیه‌ای اعلام کرد که رجیستری پاناما 136 کشتی را که ارتباط مستقیم آنها با شرکت ملی نفت ایران (NIOC) ثابت شده بود، لغو کرد.

آمار شفافی وجود ندارد که چه تعداد از نفتکش‌ها و کشتی‌های تجاری ایران با پرچم پاناما فعالیت می‌کنند؛ اما سخنگوی اداره دریانوردی پاناما AMP گفت: یک‌پنجم از ۶۷۸ کشتی که AMP پرچم آنها را به دلایل مختلف از سال ۲۰۱۹ پس گرفته است، مرتبط با ایران بوده‌اند. براساس داده‌های رسمی، پاناما بزرگ‌ترین ثبت کشتی در جهان را دارد که پرچم خود را برای حدود هشت‌هزارو 650 کشتی ارائه می‌کند.

دست‌کم ۱۶ درصد ناوگان کشتیرانی جهان در پاناما ثبت شده و در این میان از ۲۸۸ کشتی که سازمان اتحاد علیه ایران هسته‌ای به آن مشکوک است که ناوگان ایران با پرچم خارجی باشند، ۳۹ درصد با پرچم پاناما ثبت شده‌اند.

اداره دریانوردی پاناما AMP همچنین تأکید کرده است که پاناما به طور کامل به تعهدات و رویه‌ها در همه زمان‌ها عمل کرده است و همیشه به محض دریافت اطلاعات تخلفات ادعایی، با رعایت رویه‌ها و تضمین‌های قانون اساسی، بررسی واقعیات را آغاز کرده است. پاناما تأکید کرده که ثبت کشتی‌های تجاری ایران با پرچم پاناما را متوقف کرده است و البته از روابط نزدیک مقامات پاناما با وزیر خزانه‌داری و دیگر مقامات ایالات متحده آمریکا گفته است.

هشدار جدی آمریکا به پاناما

این موضوع در حالی رخ می‌دهد که پاناما نقش مهمی در صنعت حمل‌ونقل دریایی جهان دارد و این کشور کوچک به همراه کشورهای کوچک دیگری مانند لیبریا، قبرس و مالت نقش مهمی در بازار حمل‌ و نقل دریایی ایفا می‌کنند. در واقع اگر پرچم این کشورها روی کشتی یا نفتکش نصب باشد، به‌ معنای این است که آن کشتی یا نفتکش در این کشورها ثبت شده و قوانین و استانداردهای راحت‌تری برای مدیریت این کشتی‌ها و نفتکش‌ها وجود دارد. همچنین ثبت نفتکش‌ها و کشتی‌ها در این کشورها، هزینه‌های کمتر و توجیه اقتصادی بیشتری برای مالکان و اداره‌کنندگان کشتی‌ها و نفتکش‌ها به‌ دنبال دارد.

در مجموع ۷۰ تا ۸۰ درصد تناژ کشتی‌های بزرگ و اقیانوس‌پیما در این کشورها ثبت شده است. این موضوع در همه جهان مطرح است و تنها مربوط به ایران نیست؛ بلکه کشورهای مختلف آسیایی و اروپایی اقدام به این کار می‌کنند، مثلا کشوری مانند انگلستان بخش اعظمی از کشتی‌های خود را در مناطق آزاد خود یا دیگر کشورها به ثبت رسانده است. بر‌اساس مقررات انگلستان اگر کشتی در این کشور به ثبت برسد، باید فرمانده و سرمهندس آن ملیت انگلیسی داشته باشند و با توجه به اینکه شمار دریانوردان انگلیسی نسبت به ناوگان این کشور کم هستند، این‌گونه قوانین مشکلاتی را برای کشتی‌هایی که در انگلستان ثبت شده بود، به‌ وجود آورد؛ اما برای کشتی‌هایی که در کشورهایی مانند پاناما ثبت می‌شوند، این قبیل قوانین دست‌وپاگیر وجود ندارد.

در‌حال‌حاضر نفتکش‌ها و کشتی‌هایی که در کشور پاناما ثبت شده‌اند و با پرچم این کشور تردد می‌کنند از نظر تناژ، با چند کشور اروپایی برابری می‌کند و مربوط به کشورهای مختلف آسیایی و اروپایی هستند. با این حال پاناما که سودای ریاست سازمان بین‌المللی دریانوردی را در تابستان پیش‌رو در سر دارد و می‌خواهد سکاندار نهادی از سازمان ملل متحد شود که مسئولیت ایمنی و امنیت حمل‌و‌نقل دریایی و مبارزه با فعالیت‌های دریایی ممنوعه را بر‌ عهده دارد، با هشدار آمریکا تسلیم شده و ثبت کشتی‌های ایران تحت پرچم خود را متوقف کرده است. به جز این پاناما حجم بالایی از تجارت با آمریکا را دارد و گرچه تاکنون چندان زیر بار خواسته آمریکا برای توقف ثبت کشتی‌های تجاری ایران زیر لوای پرچم پاناما نرفته بود؛ اما این‌بار با هشدار کنگره آمریکا مبنی بر روشن‌شدن نقش این کشور در دورزدن تحریم‌های ایران مواجه شده است؛ هشداری که جدی‌تر از همیشه به نظر می‌رسد.

درخواست فشار بر پاناما برای توقف ثبت کشتی‌های تجاری ایران در حالی رخ می‌دهد که اندکی پیش از این رسانه‌های آمریکایی اعلام کردند که فروش نفت ایران در دو ماه پایانی سال ۲۰۲۲ رکورد زده است. بر پایه دسترسی به داده‌های شرکت‌های رصد‌کننده محموله‌های نفتی مدعی شد صادرات نفت ایران در دو ماه پایانی سال ۲۰۲۲ به بالاترین سطح در سه سال گذشته رسیده و با آغاز سال ۲۰۲۳ هم محموله‌های سنگین‌تری روانه چین و ونزوئلا شده است.

سارا وخشوری، مدیر شرکت مشاوره «اس‌وی‌بی انرژی اینترنشنال (SVB Energy International) به رویترز گفت: «صادرات نفت خام ایران در دسامبر ۲۰۲۲ به طور متوسط روزانه ۱.۱۳۷ میلیون بشکه بود که با ۴۲ هزار بشکه افزایش نسبت به متوسط روزانه ثبت‌شده در نوامبر به بالاترین رقمی که در سال ۲۰۲۲ برآورد کرده بودیم، رسید». وخشوری افزود که در مقایسه با دولت ترامپ، در دولت بایدن هیچ‌گونه اقدام جدی علیه صادرات نفت ایران صورت نگرفته و صادرات نفت ایران از ژانویه نیز تاکنون مانند ماه‌های اخیر بالا بوده است.

به گفته او، کاهش تقاضای چین و عرضه نفت روسیه در بازار چین چالش بزرگی برای ایران بوده است. با این حال این کارشناس انرژی تأکید کرده است که بیشتر نفت صادراتی ایران همچنان عازم چین و بخشی از آن هم راهی ونزوئلا می‌شود. در مقابل، آدرین واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، گفت که اجرای تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران با قدرت از سوی دولت جو بایدن در حال اجراست و شاخص‌های کلان اقتصاد ایران به وضوح این ادعا را تأیید می‌کند. اما شرکت مشاور «پترو لجستیکس» (Petro-Logistics) که عرضه نفت را دنبال می‌کند، از ثبت روند صعودی صادرات ایران خبر داد و تأیید کرد که صادرات نفت ایران به بالاترین سطح از مارس ۲۰۱۹ رسیده است.

هم‌زمان شرکت کپلر (Kpler) نیز اعلام کرد صادرات نفت خام ایران در نوامبر گذشته ۱.۲۳ میلیون بشکه در روز بوده که بالاترین میزان از آگوست گذشته و هم‌سطح با صادرات آوریل ۲۰۱۹ به شمار می‌رود. البته شرکت بریتانیایی ورتکسا (Vortexa) تأیید کرده که صادرات نفت روسیه به چین از ماه دسامبر گذشته کاهش پیدا کرده و واردات نفت ایران به چین در دسامبر گذشته به رکورد جدید ۱.۲ میلیون بشکه در روز رسیده است. هم‌زمان با بروز شواهدی مبنی بر روند صعودی صادرات نفت ایران، رسانه‌های این کشور نیز گزارش دادند که لایحه بودجه سال آینده این کشور بر پایه برآورد صادرات روزانه ۱.۴ میلیون بشکه نفت تدوین شده است.

صادرات نفت ایران در سال ۲۰۱۸ و پیش از خروج آمریکا از برجام روزانه حدود ۲.۵ میلیون بشکه بود؛ ولی با بازگشت تحریم‌های آمریکا این میزان سیر نزولی به خود گرفت و مطابق برخی برآوردها حتی به کمتر از ۳۰۰ هزار بشکه در روز نیز رسید.