ﻣﻔﺎد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﮐﺎﻻی ﺧﻄﺮﻧﺎك در ﺑﺨﺶ 2 ﮐﺪ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﮐﺎﻻﻫﺎی ﮐﻼس 1 ﯾﺎ ﻣواد اوﻟﯿﻪای ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﺎده (Substance) ﺑﻮده و ﯾﺎ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه (Article) ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
– ﻣﻮاد ﻣﻨﻔﺠﺮه ( ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﻣﻮاردی ﮐﻪ ﺧﻄﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﺪی زﯾﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﺣﻤﻞ و نقل دریایی آﻧﻬﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد).
– محصولات ﺗﻮﻟﯿﺪی ﻣﻨﻔﺠﺮه.
– هر ماده یا محصولی که در بند 1 و 2 نبوده اما برای تولید انفجار از آن استفاده می شود.
منظور از ماده منفجره ماده ای است که می تواند از طریق واکنش های شیمیایی تولید گاز در دما، فشار یا سرعتی نمایند که قادر است به محیط اطراف آسیب برساند. محصول منفجره محصولی است که حاوی ماده منفجره می باشد.
فقط مواد منفجره ای که در لیست هستند می توانند حمل شوند.
بر اساس مندرجات کد، صرفا کالای خطرناک کلاس 1 که در لیست ذکر شده قابلیت حمل توسط کشتی های تجاری را دارند. برای حمل کالای کلاس 1 که در لیست ذکر نشده، مقامات ذیصلاح بندر مبدا و مقصد می توانند با یکدیگر توافق کرده و شرایط خاص برای ایمنی حمل آنها تعیین شده و عملیات حمل انجام شود. به همین منظور در لیست تعدادی مدخل عمومی تحت عنوان “Substances, explosive, NOS” و “Articles, explosive, NOS” برای این نوع کالاها در نظر گرفته شده است که در اسناد حمل با توجه به نوع کالا می باید شناسه بین المللی آن ذکر شود.
کالای خطرناک کلاس1 بر اساس نوع خطری که دارند به 6 بخش به شرح زیر تقسیم شده اند:
زیر کلاس 1- 1: کالای منفجره (اعم از ماده یا محصول) که دارای خطر انفجار گسترده (Barium Azide) باشد. مثل آزید باریوم (Mass Explosion)
زیر کلاس 2-1: کالای منفجره ای که دارای خطر پرتاب (Projection) باشد؛ نه خطر انفجار گسترده (فیوزهای انفجاری (Fuse Detonating))
زیر کلاس 3-1: کالای منفجره ای که دارای خطر ایجاد حریق همراه با انفجار یا پرتاب جزئی باشد نه انفجار گسترده (فیوزهای غیر انفجاری (Fuse Non-detonating))
زیر کلاس 4-1: کالای منفجره ای که خطر قابل ملاحظه ای در بر ندارد. این کالاها در صورت تماس با شعله یا آتش دارای خطر کم هستند. تاثیر این کالاها محدود به بسته بندی آنها می شود و خطر پرتاب ندارند.( مانند فندک ها(Lighters))
زیر کلاس 5-1: کالای منفجره بسیار غیر حساس که احتمال انفجار گسترده دارند این نوع کالاها خطر انفجار گسترده دارند اما در شرایط عادی حمل، احتمال آن بسیار پایین می باشد چرا که این نوع کالاها بسیار غیر حساس می باشند.
زیر کلاس 6-1: کالای منفجره به شدت غیر حساس که خطر انفجار گسترده ندارند حساسیت این نوع کالاها از زیرکلاس قبلی کمتر می باشد.
در کلاس بندی مواد منفجره علاوه بر دسته بندی بر اساس شدت خطر (Hazard Division)، بر اساس گروه سازگاری (Compatibility Group) هم دسته بندی می شوند. هر چند عنوان گروه سازگاری چندان رسا و گویا نیست اما بر اساس این دسته بندی نوع ماده یا محصول منفجره و محتویات و ماهیت آن مشخص می شود. بر همین اساس گروه های منفجره به 13 گروه تقسیم می شوند و با حروف انگلیسی (A تا L) به غیر از I) و S و N) مشخص می شوند. این گروه ها در بند 2.1.2.2 کد ذکر شده است. با توجه به اینکه دسته بندی بر اساس شدت خطر 6 گروه را شامل می شود و گروه های دسته بندی نیز 13 گروه را شامل می شود به لحاظ تئوریک تعداد کالای کلاس یک می باید 78 نوع باشد (13×6) اما در عمل 35 نوع کالای کلاس 1 وجود دارد چرا که برخی از گروه ها دارای گروه های سازگاری نیستند. جدول این کالاها در جدول شماره 2.1.2.3 کد ذکر شده است.
برای مواد منفجره کاملا جدید عمدتا با رویکرد مهمات نظامی، مدخل های کلی تحت عنوان Explosive, Blasting, Type A در نظر گرفته شده است که شامل انواع TYPE, A,B,C,D,E می باشد.
جمعا 7 مدخل برای آنها در نظر گرفته شده است (از نوع B, E دو نوع وجود دارد). تعریف هر یک از انواع در ضمیمه (Appendix B) کد ذکر شده است. البته منظور از این مدخل ها مهماتی است که امکان حمل آنها با حمل و نقل تجاری وجود دارد.
بر اساس بند 2.1.3.2 کد، مقام صالح در هر کشور می باید کلاس تعیین شده برای کالای منفجره را تایید نماید. البته در بند 2.1.3.6.1 گفته شده که مقام ذیصلاح می باید کلاس یک کالای خطرناک را تعیین کند و در واقع کلاس بندی کالای خطرناک توسط این مقام می باید انجام شود. در ایران این مقام صالح می باید از سوی سازمان بنادر و دریانوردی تعیین شود که ممکن است وزارت دفاع و یا سازمان ملی استاندارد یا یک موسسه متخصص و مورد تایید باشد.
بر اساس بند 2.1.3.1 کد، مقام صالح می باید بر اساس آخرین ویرایش دستورالعمل آزمایشات و معیارها (Manual of Tests and Criteria نسبت به تعیین کلاس اقدام نماید. البته در مورد مواد منفجره تنها یک مورد هست که در دستورالعمل فوق الذکر وجود ندارند و آن هم لوازم آتش بازی (Fireworks) هست که نحوه کلاس بندی آن هم در کد در بند 2.1.3.5.5 ذکر شده است.
بر اساس بند 2.1.1.2 کالاهایی که بسیار حساس می باشند و یا مستعد انجام واکنش های خود به خودی هستند ممنوع می باشد. البته بر اساس بند 1 ماده 2.1.1.5 این گونه مواد در صورتیکه به صورت ویژه اجازه آن ها صادر شده باشند امکان حمل دارد.
در ضمیمه B کد تعاریفی در مورد انواع مواد منفجره صرفا برای شفاف سازی و جهت اطلاع ارائه شده است و تعاریف ارائه شده الزام آور نمی باشند.
سند مربوط به تعیین کلاس کالای منفجره می تواند در هر فرمتی باشد اما می باید حاوی اطلاعات مندرج در بند 2.1.3.6 باشد که شامل نام و آدرس مقام تعیین کننده کلاس، قانونی که به این مقام صلاحیت تعیین کلاس داده، شخص یا شرکتی که برای وی تعیین کلاس انجام گرفته و … .
در کد IMDG گازها به صورت زیر تعریف شده اند:
ماده ای که در دمای 50 درجه فشاری بالای 300 کیلو پاسکال (kPa) داشته باشد، یا در دمای 20 درجه و فشار استاندارد 103 کیلوپاسکال (1 اتمسفر) کاملا حالت گازی داشته باشد.
گاز تحت فشار (Compressed gas): گازی است که پس از قرار گرفتن تحت فشار در بسته بندی برای حمل در دمای 50- درجه یا کمتر از آن کاملا حالت گازی داشته باشد.
گاز مایع (Liquefied gas): گازی است که پس از قرار گرفتن تحت فشار در بسته بندی برای حمل در دمای بالای 50- درجه بخشی از آن به حالت مایع درآمده باشد.
گاز مایع یخچالی: گازی است که برای حمل به دلیل دمای پایین آن به هنگام حمل به صورت مایع درآمده باشد.
گاز محلول (Dissolved gas): گازی است که پس از قرار گرفتن در بسته بندی تحت فشار برای حمل در یک حلال مایع حل شده باشد.
گاز جذب شده (adsorbed gas): گازی است که پس از قرار گرفتن در بسته بندی تحت فشار برای حمل در یک ماده جامد منفذدار جذب شده به طوریکه فشار داخل ظرف در دمای 20 درجه کمتر از 101 کیلو پاسکال (1اتمسفر) یا در دمای 50 درصد کمتر از 300 کیلوپاسکال می باشد.
گازهای خطرناک به سه زیر گروه به شرح زیر تقسیم بندی می شوند:
1- گازهای آتش زا (Flammable) (پروپان، بوتان، استلین): گازهایی هستند که حداکثر ترکیب 13 درصد آنها یا کمتر در هوا باعث انفجار می شود.
2- گازهای غیر سمی- غیر آتشزاNo toxic-non flammable)): گازهایی هستند که می توانند در محیط جایگزین اکسیژن شده و باعث خفگی شوند شده و یا خاصیت اکسیدکنندگی داشته و با تولید اکسیژن در محیط باعث اشتعال و یا تسهیل در اشتعال سایر مواد شوند. (گازهای نجیب و اکسیژن)
3- گازهای سمی (Toxic) (گاز کلر،آفت کش های گازی و گاز آمونیاک): گازهایی برای بدن انسان سمی یا خورنده بوده و برای سلامتی مضر است.
گازهایی هستند که نباید برای حمل پذیرش شوند.
به طور کلی گازهای داخل در کلاس 2 که از نظر شیمیایی ناپایدار هستند نباید برای حمل پذیرفته شوند مگر اینکه اقدامات لازم برای تجزیه یا پلمیری شدن احتمالی آن در شرایط عادی حمل اتخاذ گردد.
نقطه اشتعال (Flashpoint): دمایی است که در آن ترکیب گازهای تولیده شده توسط مایع با هوای محیط در صورت وجود منبع اشتعال (مثل جرقه یا آتش و یا امثالهم) تولید اشتعال نماید اما این اشتعال شبیه به یک فلش بوده و دوام نمی یابد و به سرعت خاموش می شده و به احتراق تبدیل نمی شود.
نقطه احتراق (Fire Point): دمایی است که در آن ترکیب گازهای تولید شده توسط مایع با هوای محیط در صورت وجود منبع اشتعال (مثل جرقه، یا آتش و یا امثالهم) تولید اشتعال کرده و این اشتعال حداقل برای مدت 5 ثانیه ادامه می یابد و در واقع به احتراق تبدیل می شود. دمای احتراق از دمای اشتعال بالاتر است.
دمای احتراق خود به خودی (Auto-ignition point) دمایی است که در آن ترکیب گازهای تولید توسط مایع با هوای محیط حتی بدون وجود منبع اشتعال (مثل جرقه یا آتش و یا امثالهم) خود به خود تولید احتراق کرده و ادامه می یابد.
1- مایعات قابل اشتعال (Flammable Liquids): مایعات و یا ترکیبات مایع که در دمای کمتر از 60 درجه سانتیگراد از خود تولید گازهایی می نمایند که در تماس با هوا و در صورت وجود منبع اشتعال (مثل جرقه، آتش و غیره) تولید احتراق می نمایند. در واقع مایعات قابل اشتعال مایعاتی هستند که نقطه اشتعال (Flash point) آنها زیر 60 درجه است. اما مایعات زیر هم جزء مایعات قابل اشتعال به شمار می روند:
2-1 مایعاتی که بالاتر از دمای اشتعال (Flash point) خود حمل می شوند. یعنی ممکن است مایعی دمای اشتعال بالای 60 درجه داشته باشد مثلا 80 درجه باشد اما در دمای 100 درجه در حال حمل می باشد.
3-1 موادی که در دماهای بالا به صورت مایع حمل می شوند و در حداک ثر دمای حمل یا کمتر از دمای حمل از خود بخارات قابل اشتعال تولید می کنند. در حالیکه ممکن است دمای اشتعال آنها هم بالای 60 درجه باشد.
نکته: مفاد این بخش شامل مایعاتی که نقطه اشتعال آنها بالای 35 درجه است اما اشتعال در آنها تداوم نمی یابد نمی گردد. معیار اینکه عدم تدوام اشتعال به شرح زیر می باشد:
تست قابلیت احتراق را گذارنده باشند و بر اساس این تست ثابت شده باشد که احتراق آنها تداوم نمی یابد )این تست در بخش سوم راهنمای تست ها و معیارها (Manual of Tests and Criteria) ذکر شده است.
موادی که نقطه احتراق آنها (Fire point) آنها براساس ISO 2592:1973 بیش از 100 درجه می باشد.
موادی که قابل حل در آب نیستند و آب با آنها محلول نمی سازد (Water-miscible) و محتوای آنها بیش از 90 درصد آب است.
نکته: با توجه به تعریف ارائه شده در خصوص مایعات قابل اشتعال و استثنائات ذکر شده می توان تحلیل زیر را در مورد مایعات قابل اشتعال ارائه نمود:
در واقع معیار کلی مایعات قابل اشتعال این است که آیا در دمای زیر 60 درجه گازهای قابل اشتعال تولید می کنند یا خیر؟
– مایعاتی که نقطه اشتعال آنها زیر 35 درجه است قطعا خطرناک هستند
– مایعاتی که بی ن 35 تا 60 درجه هستند در صورتی خطرناک هستند که اشتعال در آنها تدوام یابد اگر تدوم نیابد خطرناک نیستند.
– مایعاتی که دمای اشتعال آنها بالای 60 درجه هستند: این مایعات خطرناک نیستند مگر اینکه شرایط دمایی که در آن حمل می شوند به گونه ای باشد که گازهای قابل اشتعال تولید کنند.
2- مواد منفجره حساسیت زدایی شده مایع (Liquid desensitized Explosives): مواد منفجره ای که در آب یا هر مایع دیگری حل شده یا معلق باشند به طوریکه یک محلول همگونی را با هدف خنثی کردن ویژگی انفجاری آن تشکیل دهد (مانند نیتروکلیسرین محلول در الکل).
گروه بسته بندی (Packing Group) مایعات بر اساس جدول شمار ه 2.3.2.6 صورت می گیرد که بر اساس دو معیار نقطه اشتعال و نقطه جوش است:
این گروه که هم جامدات و هم مایعات را شامل می شود و در برگیرنده سه دسته می باشند:
این گروه شامل موارد زیر می شود:
1-4- جامدات قابل اشتعال (Flammable Solids)
مواد خود واکنش گر(Self-reactive)
مواد منفجره حساسیت زدایی شده جامد (solid desensitized explosives)
مواد پلیمری (polymerizing substances)
(Substances liable to spontaneous combustion) :
2-4 مواد مستعد خودسوزی (Substances which in contact)
3-4 مواد تولید کننده گاز قابل اشتعال در تماس با آب (with water, emit flammable gases)
این کالاها شامل کالاهای زیر می شود:
کالای که به سهولت قابل احتراق(Readily Combustible) می باشند
کالاهایی که ممکن است از طریق اصطحکاک تولید حریق نمایند (مثل کبریت)
منظور مواد فیبری، پودری، گرانوله یا خمیری که با تماس بسیار کمک با شعله به سرعت شعله ور می شوند (کمتر از 45 ثانیه) یا اینکه شعله آنها به سرعت گسترش می یابد( 2/2 میلیمتر در ثانیه)در مورد کالاهایی که با اصطحکاک شعله ور می شوند هنوز معیاری تعیین نشده است اما گفته شده کلیه موادی که
خواصی شبیه کبریت دارند.
اگر زمان سوختن کمتر از 45 ثانیه بوده و شعله از منطقه خیس عبور کند: گروه بسته بندی II همچنین اگر در پورد فلزات یا آلیاژها منطقه واکنش (یعنی منطقه ای که تحت تاثیر سوختن قرار گرفته) در مدت 5 دقیقه به کل نمونه سرایت نماید: گروه بسته بندی II
اگر زمان سوختن کمتر از 45 ثانیه بوده و منطقه خیس شعله را برای مدت حداقل 4 دقیقه متوقف سازد: گروه بسته بندی III
نکته: این گروه دارای شدت خطر بالا (یعنی گروه بسته بندی I ) نمی باشد.
موارد زیر با وجود اینکه خودواکنشگر هستند اما در دسته 1- 4 به عنوان مواد خودواکنشگر محسوب نمی شوند:
1- مواد منفجره که در کلاس 1 طبقه بندی می شوند،
2- مواد اکسید کننده کلاس 5-1
3- مواد پروکسید های آلی کلاس 2- 5
4- گرمای تولید شده توسط آنها کمتر از 300 ژول/گرم (J/g) باشد
5- دمای تجزیه خود به خودی (SADT) آنها در بسته های 50 کیلویی بیش از 75 درجه باشد
عوامل شروع فرایند تجزیه خود به خودی ممکن است گرما، تماس با کاتالیزورها (اسیدها، بازها یا ترکیبات فلزات سنگین)، اصطحکاک یا ضربه باشد. با افزایش دما سرعت تجزیه خود به خودی افزایش می یابد. تجزیه خود به خودی به ویژه اگر با شعله همراه نباشد ممکن است تولیدگازها و بخارات سمی نماید. برخی از مواد خودواکنشگر نیاز به کنترل دمایی دارند (یعنی عامل شروع تجزیه خود به خودی آنها گرما است). تجزیه خود به خودی در صورتیکه ماده در فضای دربسته باشد همراه با انفجار باشد. فرایند سوختن مواد خودواکنشگر خشن است.
پایین ترین دمایی است که یک ماده شروع به تجزیه خود به خودی می کند. برای مواد خودواکنشگر کلاس 1-4 دمای 75 درجه برای یک بسته 50 کیلویی در نظر گرفته شده است. لذا در صورتیکه کالایی دارای SAPT بالای 75 درجه باشد به عنوان کالای خطرناک کلاس 1-4 (کالاهای خودواکنشگر) شناخته نمی شود. کالای تیپ G به دلیل اینکه دارای SAPT بالای 75 درجه هستند به عنوان کالای خطرناک شناخته نمی شوند.
کالاهایی که SADT آنها بالای 75 درجه است کالای خودواکنشگر محسوب نمی شوند و کالاهایی که آنها زیر 75 درجه برای یک کیسه 50 کلیوگرمی است کالای خود واکنشگر محسوب می شوند SADT اما کالاهایی که SAPT آن 55درجه و کمتر است نیازمند اعمال کنترل دمایی هستند.
بعضی از کالاهای خودواکنشگر به اسم در جدول زیر مشخص شده است. برای آنها دو دمای کنترل و دمای اضطراری در نظر گرفته شده است. ارتباط بین SAPT و این دماها در جدول زیر ذکر شده است:
این گروه شامل دو زیر بخش هستند که عبارتند از:
اکسید کننده ها که در دو حالت جامع و مایع هستند موادی هستند که دارای خطرات زیر هستند (مانند نیترات منیزیم، پرکلرید منیزیم، نیراتهای معدنی):
-تشدید احتراق: این گروه شامل موادی هستند که لزوما خود آنها قابل احتراق نیستند اما به دلیل تولید اکسیژن ممکن است باعث احتراق سایر مواد شوند. این نوع مواد به صورت مستقیم یا غیر مستقیم تولید اکسیژن نموده که می توان حریق را در کالاهای قابل اشتعالی که در تماس با این کالا هستند را نیز تشدید می کند.
-اشتعال در اثر ضربه یا اصطحکاک: مخلوط مواد اکسید کننده با مواد قابل احتراق و حتی موادی از جمله شکر، آرد، روغن خوراکی، روغن معدنی و غیره خطرناک می باشد. مخلوط های مذکور به راحتی مشتعل می شوند توسط ضربه (impact) یا اصطح کاک (friction) مشعل می شوند. اشتعال این گونه مواد خشن بوده و ممکن است انفجار در پی داشته باشد.
-تولید گازهای سمی: بسیاری از مواد اکسید کننده با اسید های مایع واکنش شدید نشان می دهند و تولید گازهای سمی می کنند. مواد اکسید کننده در صورت سوختن نیز تولید گازهای سمی می کنند.
تخصیص گروه های بسته بندی (packing group) اکسید کننده ها با توجه به معیارهای آزمایشگاهی ذکر شده در IMDG CODE صورت می گیرد.
شاخصه این مواد این است که در دمای عادی با افزایش دما تجزیه خود به خودی داشته و ناپایدارند و گرمای زیاد تولید می کنند و از مشتقات پروکسید هیدورژن هستند.
-تجزیه ممکن است با وجود گرما، تماس با ناخالصی ها(مانند اسیدها)، ضربه، اصطحکاک شروع شود.
-میزان و سرعت تجزیه به میزان گرما و فرمول شیمیایی ماده بستگی دارد.
-دمای برخی از پروکسید های آلی می باید در جریان حمل کنترل شوند.
-تجزیه برخی از پروکسید های آلی ممکن است با انفجار همراه باشد بویژه اگر در محیط دربسته باشند. این ویژگی با بسته بندی مناسب و یا اضافه کردن رقیق کننده ها قابل کنترل می باشد.
بسیاری از پروکسید های آلی به صورت شدید و خشن می سوزند.
-این گروه دارای هفت دسته بندی زیر می باشد که از تیپ A به تیپ G که به ترتیب خطری که دارند یعنی تیپ A بالاترین خطر به تیپ G (کمترین خطر)
-کلیه شناسه های بین المللی (UN Number) مربوط به این گروه از نوع Generic است و از شماره های 3101 تا 3120 را شامل می شود.
-معیارهای اختصاص مواد به یکی از این گروه ها (از A تا G) در بند 2.5.3.3 ذکر شده است.
-برخی از مواد که اختصاص آنها به یکی از شناسه های بین المللی (UN) محرز شده که لیست آنها در جدول شماره 2.5.3.2.4 آمده است.
-با اینکه این گروه شامل 7 تیپ (یعنی A تا G) می شود اما عملا ما در حمل و نقل دریایی با 5 تیپ سرو کار داریم (از B تا F) چرا که گروه A به خاطر بالاتری خطری که دارند و در بسته بندی منجره می شوند لذا برای حمل مورد پذیرش قرار نمی گیرند و تیپ G هم به دلیل خطر بسیار کمی که دارند و دمای واکنش خود به خودی آنها بالای 60 درجه است لذا عملا در ذیل گروه 2- 5 قرار نمی گیرند. البته تیپ A و G در حمل و نقل دریایی کاربرد ندارد اما درعمل شیمی مورد استفاده هستند.
-برخی از مواد که امکان حمل آنها در بسته بندی معمول وجود دارد در جدول 2.5.3.2.4 به یکی از گروه ها Generic اختصاص داده شده است. همچنین برخی از موارد دیگر که امکان حمل آنها در IBC وجود دارد در دستورات بسته بندی IBC 520 احصا شده و برخی که امکان حمل آنها در مخازن قابل حمل وجود دارد در جدول مندرج در دستورات بسته بندی T23 احصا شده است.
-برخی از پروکسید های آلی نیازمند کنترل دمایی می باشند که برای آنها کنترل دما و دمای اضطراری در جدول .2.5.3.2.4 ذکر شده است.
-پروکسید های الی نوع B و C با SADT 50 درجه یا کمتر
-پروکسید های آلی نوع 😀
در صورت گرم شدن واکنش متوسط از خود نشان می دهند: 50 درجه یا کمتر
در صورت گرم شدن عدم واکنش یا واکنش کمی نشان دهنده: 45 درجه یا کمتر
-پروکسید های نوع E و F با SADT 45 درجه یا کمتر
حساسیت زدایی از پروکسید های آلی (Desensitization)
برای ایمنی در حمل، پروکسید های آلی در بسیاری از مواد توسط مایعات یا جامدات آلی، جامدات غیر آلی یا آب حساسیت های زدایی می شوند. به طور کلی حساسیت زدایی به گونه خواهد بود که در صورت نشت یا حریق، تراکم پروکسید های آلی به میزان خطرناک نخواهد بود.
این کلاس از کالاها شامل دو زیر هستند که عبارتند از: مواد سمی و مواد عفونی
مواد سمی (جامد و مایع) موادی هستند که در صورت بلعیدن، استنشاق، یا تماس پوستی میتوانند موجب مرگ یا آسیب به سلامت انسان شوند.
کلیه مواد سمی در مجاورت آتش یا گرمای بالا از خود گازهای سمی متصاعد میکنند.
میزان سمی بودن مواد در آزمایشگاه با شاخص 50LD تعیین می شود.
اغلب شناسه های بین المللی های این گروه نا معین خاص (Specific NOS) هستند.
تعیین گروه های بسته بندی: بر اساس معیارها و فرمولهایی که در کد IMDG ارائه شده، موادی سمی که خطر بالایی دارند گروه بسته بندی I و موادی که خطر متوسطی دارند گروه بسته بندی II و موادی که خطر کمی دارند گروه بسته III تعلق می گیرد.
مواد عفونی، مواد حاوی عوامل بیماریزا (از جمله ویروس ها، باکتری ها، قارچ ها و غیره) هستند که میتوانند در انسان و حیوان تولید بیماری کنند.
سطح بندی: به لحاظ خطر مواد عفونی به دو زیر گروه تقسیم می شوند که عبارتند از Category A و Category B
-سطح (Category A) موادی که در این سطح هستند در صورتیکه انسان یا حیوان در معرض آنها قرار گیرند می تواند باعث ایجاد مرگ، بیماریهای کشنده یا فلج دایمی شود. شناسه های مربوط به این سطح از نوع Generic می باشند. نمونه هایی عوامل بیماری زای سطح A در جدول مندرج در بند 2.5.3.2.4 ارائه شده است. موادی که در این سطح قرار می گیرند در دو شناسه زیر قرار می گیرند:
-سطح (Category B) موادی که در سطح A نیستند در سطح B طبقه بندی می شوند. موادی که دارای مواد حاوی عوامل بیماری زای سطح B هستند در شناسه زیر قرار می گیرند.
ضایعات بیمارستانی: ضایعات بیمارستانها نیز در کلاس 2-6 قرار داده شده و یک شناسه نیز برای آن در نظر گرفته شده است. شناسه ضایعات بیمارستانی 3291 می باشد و برای آن گروه بسته بندی II درنظر گرفته شده است:
موادی شده هستند که محتوی ذرات (رادیو نوکلید) دستخوش فساد رادیواکتیو بوده و غلظت اکتیویته و اکتیویته کل در آنها از مقادیر ازپیش تعیین شده بیشتر باشد. ذرات (رادیو نوکلید)، ذراتی هستند که دارای هسته ای ناپایدار بوده و دستخوش فساد رادیواکتیو می شوند. از جمله اجناس رادیواکتیو مورد مواجهه در حمل و نقل می توان به کیک زرد، ایزوتوپ های رادیو اکتیو مورد استفاده در پزشکی، اورانیوم غنی ، کانی های رادیو اکتیو و غیره اشاره کرد.
مواد خورنده (جامد و مایع) موادی هستند که در صورت تماس با بافتهای زنده، از طریق فعل و انفعالات شیمیایی، به آنها آسیب میرسانند یا در اثر نشت و تماس با سایر مواد باعث وارد آمدن صدمه به فلزات، سایر کالاها و وسایط حمل و نقل می شوند. از جمله این مواد می توان به اسیدها، بازها، باتری ها، محلول باتری، ید، مورفولین و مواد رنگرزی اشاره کرد.
برخی از آنها بخاراتی تولید می کنند که به بینی و چشم را آزار می دهد که این موضوع در لیست کالای خطرناک با عنوان “آزار دهنده غشای مخاطی” (Vapour irritated mucous membranes) ذکر شده است.
برخی از آنها در دماهای بالا از خود گازهای سمی تولید می کنند که این موضوع با جمله “در صورت حریق گازهای سمی”( When involved in fire, evolves toxic gases) تولید می کنند؛ در لیست کالاهای خطرناک ذکر شده است
برخی از مواد خورنده علاوه بر تخریب پوست یا غشای مخاطی، سمی و مضر نیز هستند. این مواد در صورت بلعیدن یا استنشاق باعث ایجاد مسمومیت می شوند و حتی برخی از آنها از پوست به داخل بدن نفوذ می کنند. این موضوع با عبارات مقتضی در لیست کالای خطرناک ذکر شده است.
کلیه مواد خورنده کم و بیش تاثیرات مخرب روی فلزات و منسوجات دارند. چنانچه در لیست کالای خطرناک عبارت “خورنده برای بسیاری از فلزات” (Corrosive to most metals)ذکر شود بدین معناست که هر فلزی ممکن است در صورت تماس به این مواد آسیب ببینند
عبارت “خورنده برای آلومنیوم، روی و قلع” (Corrosive to aluminum, zinc and tin) بدین معناست که آهن و فولاد در برابر این مواد مقاوم بوده و این مواد به این دو فلز آسیب نمی رسانند.
برخی از این مواد می توانند اثر خورندگی در شیشه، سفال و سایر مواد سیلیکونی شوند. این موضوع با عبارات مقتضی در لیست کالای خطرناک آمده است.
بسیاری از این مواد در صورت واکنش با آب یا وجود رطوبت در هوا اثر خوردندگی دارند. این موضوع با عبارت “در صورت وجود رطوبت” (Corrosive to aluminum, zinc and tin) در لیست کالای خطرناک یادآوری شده است. واکنش این مواد با آب با تولید گازهای خورنده و آزاردنده و حساسیت زا همراه هستند. این گازها معمولا به صورت دود در هوا دیده می شوند.
برخی از مواد این کلاس با آب یا مواد آلی (مانند چوب، کاغذ، پارچه و برخی از روغن ها) تولید گرما می کنند. این موضوع نیز به صورت مقتضی در لیست کالای خطرناک ذکر شده است.
موادی که در آنها واژه stabilized ذکر شده است نباید در شرایط ناپایدار حمل شود.
تعیین گروه بسته بندی (میزان خطر) این کالاها از طریق معیارهای زیر صورت می گیرد:
-در صورتیکه خورندگی و تخریب کل ضخامت پوست در ظرف مدت 60 دقیقه صورت گرفته و فرایند خورندگی پس از 3 دقیقه یا کمتر آغاز شود : Packing group I
-در صورتیکه خورندگی و تخریب کالا پوست در ظرف مدت 14 روز صورت گرفته و فرایند خورندگی بین 3 تا 60 دقیقه آغاز شود : Packing group II
-در صورتیکه خورندگی و تخریب کالا پوست در ظرف مدت 14 روز صورت گرفته و فرایند خورندگی بین 1 تا 4 ساعت آغاز شود : Packing group III
این کلاس شامل کالاهایی هستند که خطرات آنها در هیچ یک از کلاس های 1 تا 8 قرار نمی گیرند:
1- موادی که استنشاق گرد و غبار آنها باعث صدمه به سلامت انسان می شود. (2 شناسه)
2212 ASBESTOS, AMPHIBOLE (amosite, tremolite, actinolite, anthophyllite, crocidolite)
2590 ASBESTOS, CHRYSOTILE
2- موادی که بخارات سمی از خود تولید می کنند. (2 شناسه)
2211 POLYMERIC BEADS, EXPANDABLE, evolving flammable vapour
3314 PLASTICS MOULDING COMPOUND in dough, sheet or extruded rope form evolving flammable vapour
3- باتری های لیتیومی: اعم از خود باتری و یا باتریهایی که در تجهیزات نصب شده یا باتری هایی که در داخل بسته بندی دستگاه در کنار دستگاه قرار دارند. (4 شناسه)
3090 LITHIUM METAL BATTERIES (including lithium alloy batteries)
3091 LITHIUM METAL BATTERIES CONTAINED IN EQUIPMENT (including lithium alloy batteries) or LITHIUM METAL BATTERIES PACKED WITH EQUIPMENT (including lithium alloy batteries)
3480 LITHIUM ION BATTERIES (including lithium ion polymer batteries)
3481 LITHIUM ION BATTERIES CONTAINED IN EQUIPMENT (including lithium ion polymer batteries) or LITHIUM ION BATTERIES PACKED WITH EQUIPMENT (including lithium ion polymer batteries)
4- خازن های الکتریکی (2 شناسه)
3499 CAPACITOR, ELECTRIC DOUBLE LAYER (with an energy storage capacity greater than 0.3 Wh)
3508APACITOR, ASYMMETRIC (with an energy storage capacity greater than 0.3 Wh)
5- تجهیزات نجات (Life Saving Appliances) (3 شناسه)
2990 LIFE-SAVING APPLIANCES, SELF-INFLATING
3072 LIFE-SAVING APPLIANCES, NOT SELF-INFLATING containing dangerous goods as equipment
3268 ETY DEVICES, electrically initiated
6- موادی که در تماس با آتش تولید دی اکسین می کنند. ( 8 شناسه)
2315 POLYCHLORINATED BIPHENYLS, LIQUID
3432 POLYCHLORINATED BIPHENYLS, SOLID
3151 POLYHALOGENATED BIPHENYLS, LIQUID
3151 HALOGENATED MONOMETHYLDIPHENYLMETHANES, LIQUID
3151 POLYHALOGENATED TERPHENYLS, LIQUID
3152 POLYHALOGENATED BIPHENYLS, SOLID
3152 HALOGENATED MONOMETHYLDIPHENYLMETHANES, SOLID
3152 YHALOGENATED TERPHENYLS, SOLID
7- موادی که قرار است در دماهای بالا حمل شوند (مایعات مورد حمل در بالای 100 درجه سانتیگراد و جامدات مورد حمل در دمای بالای 240 درجه سانتیگراد)(2 شناسه)
3257 ELEVATED TEMPERATURE LIQUID, N.O.S., at or above 100°C and below its flashpoint (including molten metal, molten salts, etc.)
3258 ELEVATED TEMPERATURE SOLID, N.O.S., at or above 240°C
8- الاینده های دریایی مواد مضر برای محیط زیست (2 شناسه)
موادی که برای اکوسیستم دریایی مضر باشند به عنوان آلاینده دریایی شناخته می شوند و در کد با دو شناسه 3077 برای آلاینده های دریایی جامد و 3082 برای آلاینده های دریایی مایع وجود دارند. درصورتیکه هر یک از این آلاینده هایی دریایی همزمان دارای یک یا دو خطر مربوط به سایر کلاس ها باشند، دیگر برای آنها از شناسه 3077 و 3082 استفاده نشده و از شناسه و کلاس مربوط به خطر دیگر کلاس ها استفاده می شود و فقط در صورت خطرهای جانبی علام ت p درج می شود. اما اگر فقط آلاینده دریایی باشند و خطر دیگری نداشته باشند با دو شناسه 3077 و 3082 نشان داده می شود و کلاس آنها هم کلاس 9 در نظر گرفته می شود.
شایان ذکر است که در متن شناسه های 3077 و 3082 ذکر شده که خطرناک برای محیط زیست که منظور محیط زیست دریایی (آبی است) (2.9.3)
مواد مربوط به این زیر کلاس N.O.S هستند و شامل دو شناسه می شوند.
3077 ENVIRONMENTALLY HAZARDOUS SUBSTANCE, SOLID, N.O.S.
3082 ENVIRONMENTALLY HAZARDOUS SUBSTANCE, LIQUID, N.O.S.
9- مواد تراریخته شامل: میکرو ارگانیزم های تغییریافته ژنتیکیGMMOs)) و ارگانیزم های تغییر یافته های ژنتیکی (GMOs) (2 شناسه)
3245 GENETICALLY MODIFIED MICROORGANISMS
3245 ETICALLY MODIFIED ORGANISMS
10- سایر موادی که در هنگام حمل و نقل خطرناک می باشند و در هیچ از کلاس ها نیز طبقه بندی نمی شوند (29 شناسه).
1841 ACETALDEHYDE AMMONIA
1845 CARBON DIOXIDE, SOLID (DRY ICE)
1931 ZINC DITHIONITE (ZINC HYDROSULPHITE)
1941 DIBROMODIFLUOROMETHANE
1990 BENZALDEHYDE
2071 AMMONIUM NITRATE BASED FERTILIZER
2216 FISH MEAL (FISH SCRAP), STABILIZED
2807 MAGNETIZED MATERIAL
2969 CASTOR BEANS
2969 CASTOR MEAL
2969 CASTOR POMACE
2969 CASTOR FLAKE
3166 VEHICLE, FLAMMABLE GAS POWERED
3166 VEHICLE, FLAMMABLE LIQUID POWERED
3166 VEHICLE, FUEL CELL, FLAMMABLE GAS POWERED
3166 VEHICLE, FUEL CELL, FLAMMABLE LIQUID POWERED
3171 BATTERY-POWERED VEHICLE
3171 BATTERY-POWERED EQUIPMENT
3316 CHEMICAL KIT
3316 FIRST AID KIT
3334 AVIATION REGULATED LIQUID, N.O.S.
3335 AVIATION REGULATED SOLID, N.O.S.
3359 FUMIGATED CARGO TRANSPORT UNIT
3363 DANGEROUS GOODS IN MACHINERY
3363 DANGEROUS GOODS IN APPARATUS
3496 BATTERIES, NICKEL-METAL HYDRIDE
3509 PACKAGINGS, DISCARDED, EMPTY, UNCLEANED†
3530 ENGINE, INTERNAL COMBUSTION
3530 MACHINERY, INTERNAL COMBUSTION
برای حمل نمونه ای از کالا که اطلاعات دقیقی در مورد نوع کلاس و ویژگی های آن وجود ندارد و برای تست بیشتر به آزمایشگاه حمل می شود می باید موارد زیر را رعایت نمود:
برای برخی از کالاها شماره شناسه برای حمل نمونه در نظر گرفته شده است که باید با همان شناسه حمل شود: مثال:
3167 GAS SAMPLE, NON-PRESSURIZED, FLAMMABLE, N.O.S., not refrigerated liquid
برای کالاهایی که شناسه ای برای حمل نمونه در نظر گرفته نشده است باید به شیوه زیر عمل کرد:
بر اساس اطلاعات کلی موجود در مورد کالا یک نام کشتیرانی (PSN) به آن کالا در نظر گرفت و بعد از آن واژه SAMPLE را اضافه نمود: مثال FLAMMABLE LIQUID, N.O.S. SAMPLE, سایر موارد می باید مثل رویه اظهار باشد .
حمل نمونه های صرفا در صورت وجود شرایط زیر مجاز است:
1- کالا بر اساس مندرجات بند 1.1.3 کالای ممنوعه برای حمل نباشد،
2- بر اساس اطلاعات موجود کالا از نوع کالا 1 یا از کالای عفونی یا رادیواکتیو نباشد،
3- در مورد کالای خودواکنشگر و پروکسایدها باید موارد زیر در نظر گرفته شود:
-بر اساس اطلاعات موجود کالا از TYPE B خطرناک تر نباشد،
-روش بسته بندی 2OP برای حمل نمونه اعمال شود و وزن هر واحد حمل ونقلی حداکثر 10 کیلوگرم باشد.
-بر اساس اطلاعات کلی موجود در صورت لزوم اعمال الزامات کنترل دمایی، SADT کالا به اندازه حمل به اندازه ای پایین باشدکه از تجزیه یا واکنش های خطرناک جلوگیری نماید.
15 فوریه 2023
کانتینر چیست؟ قبل از آنکه بخواهیم در این مقاله از ابعاد و اندازه های کانتینر صحبت کنیم بهتر است ابتدا...
25 سپتامبر 2023
بارفرابر در سمت کارگزار، مباشر یا نماینده (AS AGENT) فرستنده یا مشتری در سمت کارگزار، که درواقع نقش سنتی بارفرابر...
5 مارس 2023
تعریف کلی دموراژ در هر پروژه‌ای که شامل فعالیت‌های وابسته باشد، تاخیر در فرآیند می‌تواند منجر به هزینه‌های اضافی شود....
20 فوریه 2023
لجستیک چیست؟ در یک زنجیره تامین به حمل و نقل خدمات، کالا، پول، اطلاعات و … لجستیک گفته می‌شود. که...
20 ژوئن 2023
MSDS چیست؟ MSDS مخفف عبارت Material Safety Data Sheet است. MSDS سندی است که حاوی اطلاعات مربوط به یک ماده...
28 آگوست 2023
فناوری‌های نوین در حمل و نقل بین‌المللی در حمل و نقل بین‌المللی و به‌خصوص حمل و نقل دریایی، فناوری‌های نوین...
