قطب شمال؛ مسیر جایگزین برای تجارت جهانی
روسیه مسیر دریای شمال را یکی از پتانسیل‌دارترین مسیرهای کشتیرانی قرن جدید می‌داند که در مقایسه با مسیر سنتی کانال سوئز، زمان حمل و نقل دریایی را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.
در هفته گذشته، کشتی کانتینری پاناماکس با نام «استانبول بریج» موفق شد مسیر قطب شمال را تنها در ۵ روز طی کند. سفر کامل این کشتی از بندر نینگبو-ژوشان چین تا فلیکستو در بریتانیا تنها ۲۰ روز به طول انجامید؛ در حالی که همین مسیر از طریق کانال سوئز حدود ۴۰ روز زمان نیاز دارد.
با ادامه‌ی اختلالات امنیتی در کانال سوئز به‌ویژه به‌دلیل حملات شبه‌نظامیان حوثی یمن، توجه فعالان صنعت دریایی به میانبر قطب شمال به‌عنوان مسیر جایگزین افزایش یافته است — دست‌کم در ماه‌های تابستان که یخ‌ها کاهش می‌یابد.
جزئیات توافق چین و روسیه
در مراسم امضای این توافقنامه، مدیر شرکت روس‌اتم (شرکت دولتی روسیه و مسئول ناوگان یخ‌شکن‌های هسته‌ای) گفت:
«تصمیمات اتخاذ شده انگیزه تازه‌ای به همکاری روسیه و چین در توسعه ظرفیت مسیر دریای شمال می‌دهد و فرصت‌های جدیدی برای پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک فراهم می‌کند. این همکاری همچنین به تنوع‌بخشی مسیرهای تجارت جهانی کمک می‌کند.»
سخنگوی دولت چین نیز تأکید کرد که تحقیقات علمی درباره وسعت و حرکت یخ‌های قطب شمال نقش مهمی در بهینه‌سازی عملیات کشتیرانی تجاری ایفا خواهد کرد.
حضور پررنگ چین در مسیر دریای شمال
اپراتورهای چینی، به‌ویژه شرکت‌های مستقر در هنگ‌کنگ، در خط مقدم استفاده از این مسیر نوظهور قرار دارند.
به گفته مقامات چینی، قرار است در ماه‌های تابستان، سرویس منظم حمل‌ونقل سریع چین–اروپا از طریق قطب شمال راه‌اندازی شود.
در تابستان ۲۰۲۵، چندین کشتی تحقیقاتی و یخ‌شکن چینی سفرهای چندماهه‌ای را در اقیانوس منجمد شمالی آغاز کرده‌اند تا داده‌های علمی برای توسعه این مسیر جمع‌آوری کنند.
تغییر توازن در ترافیک قطب شمال
از زمان آغاز جنگ اوکراین، تردد کشتی‌های غربی از مسیر قطب شمال تقریباً متوقف شده و جای آن را شرکت‌های چینی گرفته‌اند. طبق گزارش‌ها، در سال گذشته ۹۵ درصد از ترافیک ترانزیت بین‌المللی قطب شمال از روسیه به مقصد چین بوده است.
چین همچنین به یکی از خریداران کلیدی نفت خام قطب شمال روسیه تبدیل شده و در سال ۲۰۲۴ حدود دو میلیون تن نفت از این مسیر دریافت کرده است.
چشم‌انداز همکاری‌های آینده
در پایان این گزارش آمده است که توافق جدید بخشی از همکاری راهبردی گسترده‌تر روسیه و چین در قطب شمال خواهد بود.
این همکاری شامل سرمایه‌گذاری در بخش انرژی، توسعه زیرساخت‌های بنادر شمالی، و حتی گشت‌های مشترک دریایی در سواحل آلاسکا خواهد شد.
روسیه به‌دنبال جذب اپراتورهای بین‌المللی برای توسعه مسیر دریای شمال است و امید دارد با کاهش وابستگی به مسیرهای سنتی مانند سوئز، قطب شمال را به مسیر اصلی تجارت جهانی آینده تبدیل کند.
جمع‌بندی تحلیلی
توافق جدید چین و روسیه نه تنها بُعد اقتصادی دارد، بلکه حامل پیام ژئوپلیتیکی آشکاری است:
دو قدرت شرقی با همکاری در قطب شمال، در حال بازتعریف نقشه تجارت جهانی هستند.
در شرایطی که غرب بر تحریم‌ها و محدودیت‌های انرژی تمرکز دارد، پکن و مسکو با تکیه بر مسیرهای قطبی، به دنبال استقلال راهبردی و تسلط بر شریان‌های جدید تجارت بین‌قاره‌ای‌اند.
