صنعت دریانوردی پیروز میدان در جنگ ناخواسته

صنعت ‌دریانوردی پیروز میدان در جنگ ناخواسته

تحلیلگران شرکت آنکتاد و برخی از تحلیلگران و کارشناسان دریایی دیگر در سال ۲۰۲۲ میلادی وضعیت رکود و کندی در تجارت جهانی را ارزیابی کردند. آن‌ها بعد از بررسی کامل، این صنعت را به دلیل کارنامه مثبت در مواجهه با چالش‌ها، در جنگ مغلوبه ناخواسته قرار دادند. اما چشم انداز سال ۲۰۲۳ میلادی تحت تأثیر رکود ماه‌های پایانی سال ۲۰۲۲ خواهد بود و ادامه خواهد داشت.

برهم خوردن پیکر‌بندی صنعت حمل ‌و نقل دریایی 

برخی از بنادر در جهان، از جمله بنادر آمریکا، در پایان سال ۲۰۲۱ با شلوغی بیش از حد مواجه بودند و در آستانه مسدود شدن قرار داشتند. در ابتدای سال ۲۰۲۲ نیز همچنان با تأخیرهای بیش از حد روبرو بودیم که باعث رنج و عذاب متولیان حمل و نقل دریایی شده بود. این بهم خوردن پیکربندی صنعت حمل و نقل دریایی باعث افزایش شدید هزینه‌ها شده است، اما با ورود به سه ماهه اول سال ۲۰۲۲ به تدریج شاهد باز شدن گره‌هایی شدیم که در پیش از این برای بنادر به مشکل تبدیل شده بود.

از جاییکه کشتی‌ها بیش از ۸۰ درصد تجارت جهانی را به عهده دارند، اختلال در بنادر و خطوط کشتیرانی به دنبال بحران ناشی از جنگ روسیه با اوکراین، باعث ارسال کالاهای ضروری مانند مواد غذایی، انرژی، دارو و سایر مواد اساسی برای مردم شد. قیمت‌ها در هر بخشی به طور وحشتناکی افزایش یافت و باعث شد که برخی نیازمندان از دسترسی به مواد غذایی در کشورهای کمتر توسعه یافته محروم شوند. شدت جنگ بر حرکت کشتی‌ها از بنادر تأثیر منفی داشت و به همین دلیل، کشتی‌های کمتری به سمت این کشورها اشتیاق نشان می‌دادند.

به همین ترتیب، برخی کسب‌و‌کارها در مناطق بحرانی جنگی و سپس در اکثر مناطق دنیا معطل شدند و قیمت‌ها برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان بالا رفت. در صورتی که این بنادر بهبود پیدا کرد، نرخ حمل‌ کانتینری و حمل فله کاهش یافت و تجارت جهانی از محل حمل ‌و ‌نقل دریایی به شدت آسیب‌پذیر شد. اما این جنگ به نفع ناوگان جهانی نفتکش بود.

در شرایطی که مشکلاتی مانند تغییرات آب و هوایی و نیاز به انرژی سبز وجود دارد، صنعت حمل ‌و ‌نقل دریایی باید انعطاف پذیری خود را نشان داده و به سرمایه‌گذاری در زمینه انرژی‌های نو و ساخت کشتی‌های با سوخت سبز توجه کند. البته این کار می‌تواند مشکلات دیگری را به دنبال داشته باشد، اما با این حال توجه به انرژی‌های نو و ساخت کشتی‌هایی با سوخت سبز به تعطیلی نرخ پیشرفت این صنعت منجر نشد.

تأخیر در ظرفیت‌ سازی ناوگان کشتیرانی و بنادر

در شرایطی که باید بنادر، شرکت‌های کشتیرانی و اپراتور‌های حمل‌و‌نقل نسبت به افزایش ظرفیت خود اقدام می‌کردند و ناوگان و تجهیزات خود را توسعه می‌دادند، بحران روسیه و اوکراین باعث شد برنامه‌های پیش‌بینی شده برای توسعه بخش حمل ‌و ‌نقل دریایی چه در خطوط کشتیرانی و چه در بنادر با تأخیر مواجه شود. بحران بوجود آمده از درگیری روسیه و اوکراین به طور قابل توجهی بر برنامه‌های مختلف، به خصوص موضوع انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، تأثیر گذاشت. حمل‌ و ‌نقل دریایی با مشکلات فراوانی مواجه بود و بیشترین تلاش در این زمینه انجام می‌شد که با این مشکلات کنار بیاید و منتظر طوفان بعدی باشد. به‌ویژه، این بحران تأثیر زیادی بر حمل‌و‌نقل دریایی داشت و باعث شد تا برنامه‌های پیش‌بینی شده برای توسعه بخش حمل‌و‌نقل دریایی، به تأخیر بیفتد.

در شرایط ویژه‌ای مانند همه‌گیری کرونا، هزینه‌های تولید و مصرف، به‌ویژه برای کالاهایی که به صورت آنلاین سفارش داده می‌شود، با اختلالات زنجیرۀ تأمین و محدودیت‌های لجستیکی مواجه شده‌اند. بیمه‌های دریایی نیز با افزایش نرخ و امتناع شرکت‌های بیمه‌ای از بیمه‌کردن کشتی‌ها، به‌عنوان یکی دیگر از مشکلات حمل‌ونقل دریایی در نظر گرفته می‌شوند.

نرخ حمل کانتینری که در سال ۲۰۲۱ به پنج برابر سطح قبل از همه‌گیری کرونا رسیده بود، با افزایش هزینه‌ها و کاهش تقاضا رو به کاهش گذاشته است. با این حال، این کاهش در نیمه اول نسبت به شش ماهه دوم کندتر بوده است. در این شرایط، بالارفتن نرخ قراردادهای حمل‌ونقل، به نجات خطوط کشتیرانی کمک کرده است.

به دلیل شرایط جنگی در اوکراین و نیاز به حمل‌ونقل غلات به سراسر جهان، حمل ‌و نقل فله ‌ای همواره در حال نوسان بود. هرچند حمل‌ونقل غلات با چالش‌های زیادی مواجه بود، زیرا روسیه اجازه حرکت کشتی‌های اوکراینی را نمی‌داد و باعث بالا رفتن قیمت‌های غلات و مواد غذایی شده بود. این شرایط تا زمانی که سازمان ملل در این مورد مداخله کرد، ادامه داشت، اما با مصوبه سازمان ملل، امکان حرکت کشتی‌ها از منطقه دریای سیاه به سایر مناطق فراهم شد.

در بخش کم‌تر توسعه یافته کشورها، مشکلاتی همراه با تأمین مواد غذایی برای افراد با درآمد متوسط و کم وجود دارد. اگرچه از اواسط سال ۲۰۲۲، نرخ حمل‌ونقل کانتینری و فله کاهش یافته است، اما همچنان در پایان سال ۲۰۲۲ بالاتر از سطح قبل از شیوع کووید-۱۹ قرار دارد. در این شرایط، بحران روسیه-اوکراین باعث افزایش قیمت‌های حمل‌ونقل نفت و گاز شده است تا بحران انرژی در کشورهایی که به این محصولات نیاز دارند، جلوگیری شود.

بالا رفتن شاخص قیمت مصرف کننده

با توجه به داده‌های منتشر شده توسط مؤسسه تحقیقاتی کلارکسون، صندوق بین‌المللی پول، آمار‌های مالی بین‌المللی، شبکه اطلاعات حمل‌ونقل و بانک جهانی، شاخص قیمت مصرف کننده در سال ۲۰۲۲ میلادی برای اقشار مختلف مردم کشورها به شدت بالا رفته است. بیشترین عامل افزایش این شاخص قیمت ناشی از بالا رفتن قیمت غلات، انرژی و هزینه‌های سربار حمل‌ونقل در همه بخش‌ها بود که به حمل‌و‌نقل و مواد‌غذایی ضربه مهلکی زده است. در کل، تجارت دریایی جهان در سال ۲۰۲۱ میلادی رشد فوق‌العاده‌ای را تجربه کرده و به ۱۱ میلیارد تن رسیده است که این رشد ۳.۲ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۰ میلادی کاهش ۳.۸ درصدی را تجربه کرده است.

رشد تجارت دریایی در سال ۲۰۲۱ با نرخ ۳.۲ درصدی صورت گرفت و در سال ۲۰۲۲ نرخ رشد آن به ۱.۴ درصد کاهش یافت؛ این میزان کندتر از میانگین ۳.۳ درصدی در سه دهه گذشته بود و در نتیجه خطرات و عدم اطمینان در پایان سال ۲۰۲۲ بالا بود. در سال ۲۰۲۲ در سراسر جهان، قیمت‌ها و هزینه‌های مصرف‌کننده بالا رفت و با وجود اینکه می‌توانست باعث کاهش هزینه‌های مصرف کننده شود، اما بدون جنگ و درگیری در اوکراین و روسیه این اتفاق نیفتاد. چین با اعلام سیاست صفر کووید تا حدودی مشکلات را کاهش داد، اما همچنان نتوانست به میزان کافی در سال ۲۰۲۱ و به شکل قابل توجهی رشدی داشته باشد. همچنین جنگ در اوکراین باعث سایه انداختن بر بازارهای جهانی مواد غذایی، انرژی و کود شیمیایی شد.

  ناکامی در کاهش  سن ناوگان

تولید گاز‌های گلخانه‌ای توسط ناوگان حمل‌ و نقل دریایی در دوره‌ی بین سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ به نرخ ۴.۷ درصدی افزایش یافت، که بیشترین بخش از آن مربوط به کشتی‌های کانتینری و فله‌بر بود. با این حال، در سال ۲۰۲۲، تولید گاز‌های گلخانه‌ای به همراه افزایش سن ناوگان به ادامه‌ی خود ادامه داد.

اقدامات صورت گرفته برای کاهش میانگین سنی ناوگان حمل‌ونقل در بخش‌های کانتینر، نفتکش و فله به موفقیت زیادی نرسید. ورود کشتی‌های جدید نیز به کاهش سن ناوگان کمک نتوانست. با این حال، با توجه به کاهش آلاینده‌ها و استفاده از سوخت‌های سبز، صنعت حمل‌ونقل دریایی به دنبال نسل جدیدی از کشتی‌ها بود که از سوخت مقرون به صرفه استفاده می‌کنند و به سیستم‌های دیجیتال مجهز شوند. با این حال، تلاش‌های این صنعت برای تحقق این اهداف با فراز و نشیب‌هایی همراه بود؛ اما دست‌اندرکاران این صنعت تلاش خود را برای این کار انجام دادند.

در مرور کلی بر سال ۲۰۲۲ میلادی، تراکنش‌های بندری همزمان با شلوغی بنادر در حال کاهش بودند. در همین سال، هند با افزایش ظرفیت بنادر خود، ارتباطات منطقه‌ای خود را در زمینه حمل‌ و ‌نقل تقویت کرد. چین نیز تلاش کرد که برتری خود را نسبت به دیگر کشورها به نمایش بگذارد، اما با کاهش نرخ‌های بورس شانگ‌های، این خیز شکست خورد. در سال گذشته، شرکت‌های ائتلافی کانتینری موقعیت خود را تغییر دادند و در تجارت دریایی موفق عمل کردند، با این‌حال، با کاهش درآمد و سود عملیاتی همچنان مواجه بودند.

نتیجه‌گیری

به این ترتیب، در طول ۲۵ سال گذشته، ۲۰ شرکت برتر حمل ‌و ‌نقل دریایی سهم خود از تجارت دریایی را از ۴۸ درصد به ۹۱ درصد افزایش داده‌اند. حتی چهار شرکت بزرگی که در صدر شرکت‌های برتر قرار دارند، نیمی از ظرفیت حمل‌و‌نقل کانتینری جهان را در دست دارند؛ در نتیجه شرکت‌های کوچک همچون شرکت‌های برتر می‌توانند در جابجایی کالا به بهترین شکل عمل کنند. در پایان، باید اشاره کرد که شرکت‌های کشتیرانی به این نتیجه رسیده‌اند که ادغام و ائتلاف بیشتر در بازارهای کشتیرانی رقابت را کاهش می‌دهد و محدودیت‌هایی برای این صنعت فراهم می‌کند؛ این کار باعث افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل می‌شود و فشار بر مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان را افزایش می‌دهد.

همچنین، در پایان باید گفت که صنعت حمل‌ و نقل دریایی در سال ۲۰۲۲ میلادی، در جنگی که ناخواسته وارد آن شده بود، با توجه به رخدادهایی که تحمیل شده بود، پیروز میدان بود. با این حال، در سال بعد، حمل‌ونقل دریایی ممکن است نتواند با مشکلات و بحران‌ها کنار بیاید؛ زیرا تحلیل‌ها، پیش‌بینی‌ها و برآورد‌ها نشان می‌دهد که چشم‌انداز تجارت جهانی در سال بعد مبهم و تیره و تار است که تجارت دریایی نیز از آن تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.