پیامد‌های جنگ تجاری پکن و واشنگتن بر تنوع مسیرهای دریایی
به نقل از پایگاه تحلیلی YQN، جنگ تجاری میان پکن و واشنگتن نه‌تنها زنجیره‌های تأمین جهانی را متأثر کرده بلکه موجب تحول ژرف در مسیرهای حمل و نقل دریایی و جغرافیای سرمایه‌گذاری در آسیا شده است.
اکنون، سرمایه در سراسر حاشیه آسیا و اقیانوس آرام پراکنده شده و مسیرهایی که روزگاری بخشی از خطوط ثابت و قابل پیش‌بینی ترانس‌پاسیفیک بودند، به شبکه‌ای از کریدورهای متنوع اما ناپایدار تبدیل شده‌اند.
با چرخش بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه به شرق آسیا، روندهای سه دهه گذشته تجارت جهانی در حال بازتعریف است.
تعرفه‌ها؛ از ابزار بازدارندگی تا کاتالیزور تغییر
تعرفه‌هایی که در ابتدا برای محافظت از صنعت داخلی آمریکا وضع شدند، در عمل به کاتالیزوری برای تغییر ساختار تجارت جهانی تبدیل شده‌اند.
پکن با تشدید کنترل بر صادرات عناصر خاکی کمیاب — که برای فناوری‌های پیشرفته و صنایع دفاعی حیاتی‌اند — در حال استفاده از اهرم مواد خام برای فشار بر واشنگتن است.
در مقابل، دولت ترامپ با وضع تعرفه‌های جدید و هزینه‌های بندری بر کشتی‌های ساخت چین، سعی دارد این وابستگی را مهار کند؛ هرچند نتیجه آن افزایش چندپارگی تجاری جهانی بوده است.
مدل جدید: «چین +۱» تا «چین +N»
شرکت‌های بین‌المللی دیگر تنها به چین متکی نیستند. آن‌ها در قالب مدل‌های «چین +۱» و «چین +N»، زنجیره‌های تولید خود را در کشورهای دیگری چون ویتنام، مالزی، تایلند و هند گسترش می‌دهند.
این کشورها با جذب سرمایه در صنایع الکترونیک، نساجی، خودروسازی و باتری، به قطب‌های جدید تولید آسیا تبدیل شده‌اند.
بازترسیم مسیرهای دریایی آسیا–اقیانوس آرام
تنوع در زنجیره تأمین، مسیرهای دریایی را نیز متحول کرده است.
مسیر سنتی شانگهای یا شنژن به لس‌آنجلس جای خود را به مسیرهای جایگزین داده است:
- ویتنام به کالیفرنیا
- هند به سیاتل
- مالزی به تگزاس
این خطوط جدید اگرچه کارایی کمتری دارند، اما از منظر سیاسی ایمن‌تر و باثبات‌تر محسوب می‌شوند.
با این حال، ازدحام در بنادر کوچک جنوب شرق آسیا که آمادگی زیرساختی کافی ندارند، در حال افزایش است.
منطقه‌ای شدن تجارت جهانی
بر اساس گزارش برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP)، آسیا در حال ورود به دوره‌ای از «اختلال، تنوع و واگرایی» است؛ دوره‌ای که در آن، نظم جهانی‌شدن قدیم جای خود را به منطقه‌ای‌شدن اقتصادی جدید می‌دهد.
عناصر خاکی کمیاب، نمونه‌ای روشن از این روند هستند. پکن با افزودن محدودیت‌های صادراتی جدید حتی برای کالاهایی که حاوی مقدار ناچیزی مواد چینی هستند، قدرت خود در این حوزه را تثبیت کرده است.
در مقابل، کشورهای غربی در حال سرمایه‌گذاری در معادن جایگزین در استرالیا، آمریکا و آفریقا هستند.
تغییر در منطق قیمت‌گذاری حمل‌ونقل دریایی
در جهان چندقطبی جدید، قیمت حمل‌ونقل دریایی دیگر صرفاً بر اساس وزن یا مسافت تعیین نمی‌شود، بلکه بر مبنای ریسک ژئوپلیتیکی شکل می‌گیرد.
عواملی مانند تحریم‌ها، گلوگاه‌های ترانزیتی و تعرفه‌های تلافی‌جویانه اکنون مستقیماً در نرخ حمل مؤثرند.
تنگه مالاکا — نوار باریکی میان مالزی و اندونزی — به نمادی از این اضطراب تبدیل شده است.
چین برای کاهش آسیب‌پذیری خود، به دنبال مسیرهای جایگزین از طریق هند و استرالیا است، هرچند این مسیرها طولانی‌تر و کم‌بازده‌ترند.
نتیجه‌گیری: نظم جدید در اقیانوس آرام
سرمایه‌گذاران جهانی در حال سازگاری با واقعیتی تازه‌اند؛ واقعیتی که در آن اکوسیستم تولید و تجارت جهانی از تمرکز به پراکندگی تغییر جهت داده است.
الگوی قدیمی “تولید انبوه در چین” جای خود را به شبکه‌ای از بازارهای متوسط داده که هر کدام به زیرساخت، بندر و لجستیک خاص خود نیاز دارند.
اکنون، اقیانوس آرام دیگر یک بزرگراه واحد نیست، بلکه شبکه‌ای از کریدورهای رقابتی است که هرکدام تهدیدها و فرصت‌های خاص خود را دارند.
در نهایت، ممکن است تعرفه‌های ترامپ ناخواسته به تولد یک سیستم تجاری متنوع و انعطاف‌پذیر در میان کشورهای اقیانوس آرام منجر شوند — نظمی که براساس ضرورت‌های لجستیکی، نه رقابت سیاسی شکل می‌گیرد.
